PARAGONIET

Serge van Duijnhoven

.

Het Liegend Konijn is een tijdschrift voor hedendaagse Nederlandstalige poëzie onder redactie van Jozef Deleu. Twee keer per jaar – in april en oktober – brengt het blad een gevarieerd beeld van onze actuele Nederlandstalige poëzie. Het bevat uitsluitend nieuwe, niet eerder gepubliceerde gedichten: uit het nest geroofd, zoals op de website van het tijdschrift te lezen is. Het eerste nummer verscheen in 2003 en elke uitgave is eigenlijk een gedichtenbundel op zich maar dan met gedichten van verschillende dichters. Mooi uitgegeven door Van Haewyck, Leuven & Meulenhoff leest elk exemplaar heel prettig. Je kunt een abonnement nemen op dit tijdschrift (€ 35,- per jaar) of de nummers los kopen (€ 17,50). Met gemiddeld 150 pagina’s is dat een hele mooie prijs voor zoveel poëzie.

Uit het oktober exemplaar van 2005 (jaargang 3 nummer 2) koos ik voor een gedicht van Serge van Duijnhoven. Serge ken ik al heel lang (van lezen) en wat minder lang (van correspondentie). Zo schreef ik in 2014 nog een recensie van zijn bijzondere bundel en cd ‘Vuurproef’ https://woutervanheiningen.wordpress.com/2014/02/24/dichters-dansen-niet-2/

Uit Het Liegend Konijn koos ik voor zijn gedicht ‘Paragoniet’ (een mineraal met een parelachtige gloed).

.

Paragoniet

.

Er is te weinig weinig. De vergevingsgezindheid

van het niets waarin wij, als we eveneens

niets zouden zijn, zouden passen.

.

Begraaf mijn lot in het stof.

Begraaf mijn lot in perceptie.

Begraaf mijn lot in de handen

.

van een vadsige God

die handelt in de Liefde per opbod:

de aandelenzwendel van Eros.

.

‘Funny how dreams can die…’ zingt Astrud Gilberto

in eem van haar bossanova cantates.

Maar het tegenovergestelde is juist opmerkelijk:

.

‘Funny how dreams can survive…’

De onverbeterlijke neiging van de mens

om te willen geloven in illusies, tegen beter weten in.

.

We zijn aan verschillende onverzoenbare machten

ten prooi. Niets komt terecht. Niets is terecht.

En wat je verdient heeft er niets mee te maken.

.

Advertenties

DIAMOND

 

NO DAM ID

THAT IS THE REAL

DIAMOND

 

ANONIMITY

IS THE NEW

FREEDOM

 

THEY WILL TRY

TO DESTROY

me

 

BUT I WILL

FIGHT

TO LIVE

 

NOT IN WAR

AND TYRANNY

BUT FREEDOM

 

AND

PEACE

AMEN

 

 

 

No More Chains! Im Memoriam Ali Haurand (1943 – 2018)

De Duitse jazzlegende en contrabassist Ali Haurand, uit Viersen Rijnland Westfalen, is niet meer.

Gedurende de Tweede Wereldoorlog werd Ali geboren, die in de jaren Provo zou worden in Amsterdam en accentloos Nederlands sprak, uit een affaire tussen een Duitse communiste en een Franse verzetsstrijder. Vader Haurand werd gefusilleerd voor Ali in 1943 het levenslicht kon zien. Ali was bassist van Jacques Brel in 1966 gedurende diens tournee door delen  van Duitsland en Belgie, en Ali en ik werden in 2002 plotseling vrienden. We hebben veel gespeeld, hij is op al mijn albums met Dichters Dansen Niet sedert 2003 te horen, in geraffineerde mixages van onze frequency cowboy Fred dB. Ons laatste gezamenlijk optreden was op 12 maart in 2014, tijdens de presentatie van het album Vuurproef (Nieuw Amsterdam). Ik had Ali die nacht laten logeren in dat miezerige hotel aan de Prins Hendrikkade, waar Chet Baker anno 1987(geloof ik) zijn Fensterstuerz heeft gemaakt. Ali heeft met Chet gespeeld, gedurende diens laatste jaren. De letterlijk in de goot gevallen Chet Baker is als onbekend lijk een hele tijd bewaard gebleven in de koelcellen van de Gemeentelijke Opruimingsdienst. Iedereen dacht dat het om een tandeloze vreemdeling of clochard ging die verdwaald was zeker. Ali wist wat er vermoedelijk gebeurd was, die avond dat Chet uit het raam kukelde. We hebben het onthuld tijdens de show in die mooie rode zaal van de Brakke Grond. Maar weinigen die het mee hebben gekregen. Het staat ook in Vuurproef. Maar dat terzijde.

Mocht je hem nog niet kennen, maak kennis met de onwezenlijk mooie muziek van deze snarentovenaar.

Ali Haurand.

RIP

No More Chains – Ali Haurand Frontier Traffic

https://www.youtube.com/watch?v=2su5SZMIdk4

Ik was net een brief aan hem aan het schrijven, toen ik erachter kwam.

Raar maar

waar. 

“Vandaag schreef ik een brief aan mijn muzikale vader Ali Haurand, bassist van het mooiste lied dat ik ken: No More Chains. Ik heb het vaak met Ali en later ook met Ed en Fred mogen spelen als Dichters Dansen Niet. Onder andere in Armenie, Yerevan. Tijdens de Dag van de Genocide, op 24 april in 2012. Toen ik de brief wilde versturen, merkte ik dat ik een oud emailadres had. Ik wilde Ali even bellen, maar zijn tel. nummer bleek niet meer in mijn telefoon te staan. Ik surfde naar Ali´s homepage op Facebook. En kwam erachter dat Ali kort geleden, op 28 mei jongstleden, was overleden. Ik was jammerlijk te laat. Hieronder de brief. Ik heb zijn geliefde weduwe gebeld, Doris, die ook nog in de brief geadresseerd wordt. En de brief alsnog verstuurd. Ik had nog zoveel mooie muziek met Ali willen maken. Maar ik ben hem dankbaar, voor alle zielsdiepe en heerlijke muziek waarmee hij mij en zoveel anderen heeft weten te raken. He Ali, ouwe Provo! No More Chains makker. Hier komt ie…”

Ali Haurand speelt No More Chains op zijn grande dame uit 1860

To Ali Haurand

Viersen Germany

–

´s-Hertogenbosch NL, 21.06.18 – start of summer

Dear Ali old pal,

as you might have noticed because of my neglect of you in the last years, probably something was going on in my life. There was. And is. I hope you will forgive me for sharing some of my current friendly enthousiasm and perhaps a bit too fervourous esprit with you. But I think you can handle it, you ouwe Provo! Sharing is the primal principle of life. Every cell and nucleus bears testimony to this fact. Even some secrets can be shared, with good friends. One of them, an important one, is you. I pondered a lot the last few months. So much has happened in my life. I lost everything: my house, my loved one and her innocent child, friends, confidence, belief, espoir, esprit, hope. Almost my life.

I tried to kill myself. 10th of May. Slowly, breath by breath, step by step, I crawled back on my back and learned to stand back up on my feet again. By myself. But with the tender help of some of dearest of souls. Sorry for not reaching out while I was in trouble, but I kept my surrender to the sweet brother of sleep, deeply burried in my heart, a dark and treacherous secret – there where usually the core of life should live. Remember the dog you once had, and that you burried in your garden… After my return from the far-from-rotten state of Denmark at the beginning of May (where I visited Lea – a wonderful bright young Danish lady I met in Amsterdam), something happened.

–

Et resurrexit. I felt wonderfully and consciously alive again. I wrote and write verse after verse after verse. Cristal clear little canto´s, words sharp and beautiful but light as the feathers or plumes with which they are scribbled on paper in my white little Leuchtturm Notebook. I write with my bare hands. As well as with my mind. In disembodied utter concentration; waiting for the words to flow. And these words, the more they flow, the more they seek the destiny of truth. Veritas. A deeper truth. Patterns that I could not see and feel before, keep on emerging. Where the verses come from? I honestly do not know. But often it is as if many light voices are having fun in jotting in quite a few lines that are as sharp as they are funny, and full of insight into how to use space in poetry.

DDN speelt No More Chains live in The Sugarfactory Amsterdam, mei 2005

Today I jotted: “I am like a mirror. Whatever you see in me / is who youare likely to be / look at you / we are all like / mirrors”. And: “I danced a lot with the devil / A bit too much perhaps / but that awful one / in fact did help me / find my path … Me too carries a lot of demons / housing in my body / and my brain / … I decided to no longer hate them / it is not me or them / I have decided it is time / to now smoke a peacepipe / … / and to start another kind of dance / to put something right /”. And: “Poetry is setting fire / Good counsel is expensive / And the best deeds like the worst one / come at really heavy costs / Verse can be inflammatory / the hour has come to honour the fire / and again, the sun / follow an age of peace / and reunification / it is necessary / to do things right / and make the truth / once more real/ly beautiful and / possible”. For the rest, I presume that the current flow simply stems firstly from some recently rebranched or newfully connected braincells and an intensified traffic of impulsery transmissions through the seemingly boundless network of our synapses. Perhaps with help of currently careful doses of the right medication: 10 mg ecitalopram (anti-depressant) and two pills of amantadine (against Parkinson).

And secondly, more importantly, from a willingness to really come clear with me, myself and I. To sober up. Repent for some of my sins, rightly so. And to restart from scratch. I spend many a day astray, walking through the city or nature, where I sit down and right and meditate without any rush. I am curious, and have an open mind. And that mind realized something as urgent as precious, it seems. Therefore, I send you these verses in these twelve little cantos on what it is really about to my appeal. I can only write it in Dutch. Forgive me for this, it is not very considerate. I hope you can find a translator who is capable and willing to translate the verses for you into German if necessary (but you can very well read Dutch, don´t you?)- and possibly others you would like to share it with, if you dare or wish to care for the substance of the matter. Feel free of course. And not obliged. But it is fresh, amazing stuff that I dare to think, deserves to be read and perhaps even recited in as many tongues as possible. And with as soulful or jazzy a music as possible. No More Chains! If not for wisdom or beauty, then let it be for joy. Or both. It appears to me, to be some kind of regained Taoist verse in the costume of our current age. It is the voice of Twan Tse as well as Horus, I believe, but perhaps also of old shamans or lyrics that shiningly pierce through. Even though imagination. Indeed through verse. The tongue of good old Will(iam Shakespeare)/ Where there´s a will/there is a play. And where there´s a play, there shall be music… Real music. Your kind of music. The most beautiful gift man has created for himself but equally so for his next of kin.

We can build those kingdoms of music and pleasure deep in ourselves. With reverance to the light, the fire, the earth, the sun. And all the stars we stem from. It is time for the fourth hour/Horus to come forth. To make things true again, not through mercantile deceit or vicious shrewdness, but with gentility, humanity and grace. Elegance. We forgot quite a bit about these traits. I have just started, with sharing these verses about what really, really matters in our painful but also joyful lives, with my closest friends. And you are certainly one of them. Thanks to all gods for that. But most of all thank you, dear Ali. I love you brotherman. Namaste! And my tendrest of regards to the beautiful Queen at your side: Doris. Rapunsel with her long, long hair.

–

Big hug, one wink, and a whole lot of bliss!

–

Serge

No More Chains Poets Dont Dance Tribute in Yerevan 24th of April 2012

Meer moed dan succes

MEER MOED DAN SUCCES

I

 

Sommigen

hebben meer moed

dan geluk

 

niet alles

is een strijd

van goed vs. kwaad

 

en vice versa

verzoen ook zelf

Geest en Beest

 

trek erop uit

ga erop af

zonder afkeer

 

of pudeur

maar met open

vizier

 

kom tot inkeer

 

II

Wie alleen

nog maar

contact maakt

 

met zijn online

bubble brandt

zijn synapsen door

 

het gaat er niet om

wijsneus te zijn

maar speurneus te blijven

 

 

 

III

Zeg later niet dat we

het nooit hebben geweten

als alle gletschers voor onze ogen

 

wegsmelten, de oceanen steriel

worden net als onze akkers

als bijen en insecten worden

 

uitgeroeid in alarmerend tempo

als onze bol van plastic aan het worden is

een vuilnisbelt of Paaseiland

 

waar niets meer groeien

wil en waar

het stinkt

 

het scenario ontrolt zich

onder onze ogen in hyper

reality, prime time

 

 

online, live in het echt

en op tv; we staan erbij

en staren ernaar, te murw

 

 

en te naar om

te beseffen

wat we zien

 

 

zeg niet dat we niet weten

dat die oude Zondvloed

uit de steentijd juist

 

in onze toekomst

nog moest

komen

 

 

 

IV

We leven in tijden van toenemende

chaos, entropie, ontladingen

van allerhande knetterende

 

energie. Een tijd van

deconsolidaties

Aufforderungen zum Streit

 

in plaats van Zum Tanz

we spelen poker

met ons lot

 

en werpen fiches op het laken

gemutileerde lijven in de strijd

waarop getattoeëerd staan

 

de emblemata

van ons Utopia:

vrijheid, gelijkheid

 

broederschap en privacy

als ook ons recht

op recht en

 

(v)rede

 

 

V

We leven  in een tijd van

algehele degeneratie

van de vrijheid om de vrijheid

 

roem om roem, macht om macht

controle om controle

van maximale veiligheid

 

en maximale achterdocht

een tijd van een fundamenteel

gebrek aan vertrouwen

 

vooral in de ander

maar eigenlijk

in onszelf

 

 

We leven in een tijd

die we nauwelijks

nog snappen

 

 

en die – zo lijkt het –

steeds sneller verandert

en devolueert in steeds fellere

 

acceleratie met ons

in het schuitje voor

de volgende looping

 

eerst nog even

de diepte

in duikt

 

voel het kolken

in onze onderbuik

het knorren van onze maag

 

 

 

 

VI

Het is hoog tijd

de hoogste tijd

om op te staan

 

samen te komen

tezamen te staan

bij dit tentamen (suicide)

 

kijk naar je hand:

elke vinger is anders

iedere ander is anders

 

en gelukkig maar

anders was het

hier nog saaier dan

 

het vroeger al was

 

 

V

Nu kunnen we

in deze krankzinnige

tijden niet klappen

 

in ons eentje

maar we kunnen in

ieder geval wel de handen

 

gezamenlijk ineen

willen slaan, dat

slaan doet geen pijn

 

daar gaat het om

elkaar geen pijn

te doen

 

 

VII

Geen knipmes

maar een knipoog

maak het heidens

 

maak het heilig

maar vooral:

maak het waar

 

bepaal voor jezelf

jouw eigen waarde

schat de dingen op

 

hun simpele maar ware aard

maak het woord weer

tot vlees, en geniet

 

van de liefde en de eer

van het leven en het leven

van je naasten en je vrienden

 

die in dit leven helaas

op een paar van die vinger-

vlugge kootjes van je

 

zijn te tellen

ontdek wat kostbaar is

niet volgens de beurskoers

 

die stijgt en daalt als de Koersk

maar weeg alle mensen

rechtvaardig dus

 

met mededogen

op de weegschaal

van je eigen ziel

 

VIII

Ook wie beroemd is

zal zijn werkelijke eigen-

waarde in de onbekendheid

 

van zijn of haar privacy

ontwaren

wie wil overleven

 

weet dat hoe meer men

in het openbaar (ver)schijnt

hoe groter de kans

 

dat men al voor

de pauze weer uit

het gebouw verdwijnt

(!)

 

 

IX

Privacy is net zo een

heikele, heilige kwestie

als vrijheid, gelijkheid

 

broederschap die hopeloos

in de knoop zijn geraakt

met de halsdikke touwen en

 

ijzeren tuigen van de bankensector

en de neoliberale vrije markt

die liegt dat ze barst

 

en misbruik maakt

van andermans zaak

die kanker van de groei

 

om de groei en het profijt

om het profijt om het

eigen profijt

 

die alle ziel uit onze con-

sumentenlevens wegzuivert

uitknijpt en decimeert

 

Om die knoop te ontwarren

is sluwheid nodig en een myriade

aan soepele, handige handen

 

vuilnismannen die het vuil

bereid zijn op te ruimen

de mouwen op te stropen

 

de straten van ons leven

schoon te vegen, de parken

in onze geliefde wijken

 

bij te houden, de bomen

en de bloemen watergeven

de verplegers die onze ouders

 

op handen naar

hun laatste tehuis

heen dragen

 

zij die belangeloos zorgen

voor maatschappij, gezin

(on)bekenden en natuur

 

en die waarachtig meer verdienen

dan bankiers of ander sjofel grut

dat over de ruggen van de samenleving

 

speculeert en renteniert

 

 

 

 

 

IX

We zijn veel te hard op weg

diverse oerzondes

weder te begaan

 

de tijd tikt en al is het laat

het is nog niet gedaan. Het is

tijd voor een salto in de cirkel

 

van het leven. Een Summersault

un mouvement en revolte hup los

van alle priet- en leugenpraat

 

Nu is de tyd weer daar

voor ware Dageraad

voor een Umwertung (ALLER Werte):

 

stel ieder voor jezelf de vraag:

wat is werkelijk de moeite

van het aardse leven waard?

 

alles of niets; aan ons de keus

wie liever kiest voor alles

kieze ook voor allen

 

en alles op de schop

niet om te schoppen

maar te scheppen

 

Time for a reshuffle. New balls

please. No more primates

(#MeToo!) Nieuwe ballen

 

astublieft! Alles topsy turvy

de kaarten fair opnieuw

geschud. Wat wit was

 

wordt nu zwart

wat nu goedkoop wordt

ingeschat verdient

 

gewoon weer wat

het eigenlijk waard

respect en veel plezier

 

met al het

Nu en

Hier

 

 

 

XI

Het is tijd voor een confrontatie

opdat in pais en in vrede de Rede

kan oordelen over de ultieme

 

vraag van wel en wee:

wie valt er echt

te vertrouwen?

 

wat is waan of leugen

en wat is werkelijk

waar?

 

wie precies is die Gutmensch

die overal beschimpt wordt

en wie is er de moordenaar?

 

oordeel onbevooroordeeld

rechtschapen, heb begrip

voor wie de grenzen al te ver

 

verkent. Een tik op een van

die al te vingervlugge kootjes

die het vertikten om de handjes

 

braaf ineen te slaan

 

 

 

 

 

XII

Luizen in de loopgraven

slaan net zo goed over

van de kruinen der soldaten

 

naar de schouders van de

aanvoerders en generaals

leer eerst maar eens

 

wat werkelijk

waar

is daar waar

 

je bent, leeft en staat

pas dan ontstaat

waardering

 

voor wat alle dingen

werkelijk waard

breek niet die mooie schalen

 

maar herstel de krassen

op de oppervlakte

van het zuiverste kristal

 

waarin het leven

zelf zijn zuiver hart

bewaart, het heldere

 

glas waarin verleden en

toekomst zich te allen tijde

spiegelen aan elkaar

 

nʌmʌsˈte

 

Serge van Duijnhoven

18.06.18

 

 

 

Voorbij de Verenigde Naties (over wat er echt op het spel staat met het WK in Rusland)

Wat is een despoot anders dan een mens die zichzelf met de dwingende hand van zijn staat, tot God heeft verklaard? Een vrije mens, kan geen despoten dulden. We blijven mensen en geen Goden, ieder van ons. Of we nu rijk of arm zijn. Blank of zwart. Man of vrouw. En alles daartussen. De lasten van tyrannie zijn voor iedere samenleving te astronomisch om in duiten uit te drukken. Elke despotie eindigt in tyrannie, tyrannie in oorlog, oorlog in bloedvergieten. Vladimir Putin is ongetwijfeld een despoot te noemen. Hetzelfde geldt voor Kim Yung-Un, Bashar Al-Assad, Lukashenko, Erdogan, Het Huis Saoud, En nog velen wiens naam we gelukkig nog niet kennen.

Het feit dat het WK2018 in het tyrannieke Rusland van deze KGB-President gehouden wordt, duidt erop dat de FIFA als het erop aankomt net zo veel lak aan mensenrechten heeft als gastheer Vladimir Putin. Met wie de sportwereld hoe dan ook goede sier zal moeten maken, zoals Gastheer dat op karaktristieke wijze probeert af te dwingen over zijn gasten uit de rest van de wereld. Vergis u niet, als u straks al die krijgjes op de groene velden van Moskou of St Petersburg en wellicht tot aan Smolensk, voor de buis zit te bewonderen. Alle goals die worden geschoten, kunnen heel goed als de knallen zijn van de kogels die nog volgen.

Copyright: Daily Express Vladimir Putin and FIFA President Gianni Infantino

Een despoot kan enkel dicteren, vanuit het zwaarbewaakte cachot van “zijn eigen” natie. Een oorlog ontvlamt er nog vooral omdat er naties zijn die naburige naties (of smakelijke delen daarvan) menen te moeten domineren of usurperen. Als we een wereld zonder oorlog of despoten willen, waar de vrije wil kan existeren en bloeien in weerwil van de opkomst van allerhande tyrannieke regimes en ressimentele krachten, dan zou de vrije wereld toch echt met wat meer scepsis naar die Wereldkampioenschappen dienen te kijken. Wie wil zwijgen, denke aan de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn. Nu hangen er geen Nazi-vlaggen op het Rode Plein. Maar we mogen nooit vergeten welke Hamers en Sikkels nog niet zo heel lang geleden dat prachtige plein de bloedrode kleur hebben gegeven waar de naam naar verwijst.

Als we werkelijk een wereld zonder oorlog of despoten ambiëren, zouden we beter voorbij het concept van de natiestaten durven denken. Met het grootst mogelijke respect voor de regio´s waar alle volkeren der aard tot in de bodem geaard en voortgebracht zijn. Het gaat niet om de natie om de naties of de nazis´s, zoals het ook niet om de vrije  markt gaat om de markt of het geld. Het gaat om de vrije wil. Die staat er op het spel. Het klinkt misschien pathetisch, maar helaas wijst alles erop dat het dat niet is. Dit soort cri-de-coeurs zijn precies wat ze zijn: kreten uit het hart. We beleven een existentieel moment. De vrijheid en democratie staan overal op het spel. Spelen en voetballen we mee met de bruten? Of spelen we liever ons eigen spel. In vrijheid. Met plezier. En met respect voor ieder individu. We zouden niet in een wereld moeten willen leven, waarin algoritmes ons gedrag bepalen en wat we geldelijk verdienen niets meer te maken heeft met wat die in potentie empathische ziel van ons nu werkelijk VERDIENT. Omdat hij of zij het als een goed mens die teder en bezorgd is voor zijn naasten, zich niet als een despoot wenst te gedragen. En omdat de geest van de mens nu eenmaal het beste in vrijheid gedijt. Evolutionair. Planetair. Misschien wel universeel. Het is aan ons allen om al of niet een grens te trekken in  het zand van onze beschaving. Alvorens die  grens niet meer door onszelf maar door de despoten en hun lemmingen aan ieder van ons zal worden opgelegd.

Het is het maar al te bekende heetgebakerde adagio: Waarom zou een autoriteit ook autoritair moeten zijn als zij autoriteit wil genieten? Autoriteit dient men te verdienen. Met de nadruk op verdienen. Want dat is niet in enige mercantiele term van pecuniaire belonig uit te drukken. Een Heer te zijn zonder te heersen, is de grootste eer die er op deze aarde te behalen valt. Als de vrije vlam niet uit wil gaan, zouden we eerst maar eens rechtop durven gaan staan!

Serge van Duijnhoven (1970) is dichter, historicus en frontman van de band Dichters Dansen Niet.

 

POST SCRIPTUM: Toen ik bovenstaande stukje opstuurde naar de redactie van het soms verfrissende babbelprogramma Jinek, kreeg ik volgende veelzeggende reactie:

• Serge Van Duijnhoven!
  Geen tijd voor haters, misschien tot snel 👋
• Haters?
• Jammer genoeg weet ik niet wat je bedoelt, ik ben maar een chatbot
• Dan weet je blijkbaar niks van haat noch van liefde.
• Ik begrijp je niet. Klik anders even op ☰ , dan vind je misschien wat je zoekt.
• Precies! Wat ik van jou in deze chatbox zie, wil ik liever niet zijn. Zeker niet. Liever kan ik hier niet meer voor je zijn.
• Sorry, daar heb of geef ik geen antwoord op.
• Ik wel: zo ziet een afscheidsbrief zonder liefde eruit in een wereld zonder ziel.

Van München naar Sentosa (in flagrante delicto)

Woorden: 785 – Auteur: Serge van Duijnhoven

Ik zat met mijn geliefde op bank te kijken naar BBC2, waar een verslaggever live gewag deed van de triomfantelijke aankomst in Singapore van Kim Yong Un in zijn gepantserde Maybach limousines, even later gevolgd door Donald Trump in zijn ‘darkmatter-coloured-cadillac-motorcade´. Het was fascinerende televisie, want voor onze ogen leek zich tijdens dit breaking news iets historisch af te gaan spelen. De Geschiedenis betrapt, in flagrante delicto. Iets wat in een klap een Nobelprijs van de Vrede waard zou moeten zijn.

Maar het was bovenal fascinerend, omdat de verslaggever gaandeweg zijn live-verslag steeds meer de kant van het becomentariëren op ging. En daarbij gevaarlijke en voor hemzelf zou later blijken, fatale grond betrad. De verslaggever probeerde, wars van die krankzinnige mediawaan van iedere dag en elk moment, dit nu al historisch verklaarde moment vanuit een wat universeler perspectief te bezien. “Als we deze top dan toch tot mythische proportie op willen  blazen,” sprak hij omineus, “wat is dit tafereel dan anders  dan een vuile handdruk tussen een leugenaar met een ego zo groot als 350 miljoen gorilla´s, en een quasi-knuffelbare kobold met het bloed van miljoenen onderdanen onder zijn nagels? De wereld zou beschaamd moeten zijn bij de aanblik van deze Molotov en Von Ribbentrop. ”

Ik kneep mezelf en mijn geliefde in de armen. Ook de studio-host was te verbluft om in te grijpen. De renegate verslaggever hapte naar adem, maar kwam nu echt pas op stoom: “Moet de internationale gemeenschap zich eigenlijk niet eens afvragen, of men zich wat opener dient te distantiëren van deze allerwreedste dictator en grootste leugenaar op aarde? Willen wij het lot van onze wereldvrede in handen leggen van deze twee leiders met plutioniumbommen die niet beter weten dan dat ze nog primaten zijn!  Hashtag Not US!”

Op dat moment gaat er iets mis in de studio. Flikkerend beeld, flitsen, ruis. Plotseling zien we de verlsaggever op gekantelde wijze weer in beeld verschijnen. De man kijkt vastberaden de camera in, met een priemende blik die duidelijk buiten beeld is gericht. Mijn lief en ik zien dan hoe de man kabeltjes, een transmitter en zijn “oortjes”, ruecksichtlos op de grond smijt.

“You´re fired!”, giert mijn geliefde het uit. In een imitatie van tovenaarsleerling The Donald uit The Apprentice.  Ik ben vol ontzag voor wat we zojuist zagen. Maar wat zagen we nou eigenlijk? Een dronkaard, een profeet?  Een journalist die eindelijk de waarheid durfde (s)preken? Mijn  lief en ik keken elkaar aan. Want had deze wat bekakte maar ook moedige verslaggever geen gelijk? Moeten wij met de rest van de wereld wel hier staan te  apegapen wanneer een megalomane maffiabaas die – sinds hij aan de macht kwam met wat zijhulp van tyran Putin – al betrapt is op meer dan duizend verifieerbare leugens, en een massamoordenaar die meer van concentratiekampen houdt dan van zijn onderdanen, elkaar onder de schaduw van de tafel handjes schudden? Verdient een van dit uitschot het om ook maar met enig ontzag te worden gehonoreerd? Wat zegt dat over ons, over onze morele standaard? Toen Chamberlain in 1938 terugkwam uit Muenchen, werd hij  bejubeld omdat hij de oorlog voorkomen zou hebben. Wat de wereld verloor was de vrede. Hetzelfde kan best gelden voor Sentosa, Singapore.

We hebben een keus: het beest blijven dat we zijn. Dan gebruiken we het vuur als primaten die de boel in de hens willen steken. Die chaos creeeren. Een huis kun je afbranden in een kwartier. Maar er een bouwen, dat kost “time and craftsmanship”. Waar kun je het vuur ook voor gebruiken? Voor het verlichten van de geest. Laat het woord Gutmensch verworden tot een Geuzennaam, die we kunnen dragen met trots! Want dat is de keus, als het er op aankomt. Wat willen we zijn? Een goed mens die bezorgd is om de wereld die hij of zij nalaat aan de kleinkinderen waarin die moeten leven? Of buigen we ons hoofd voor leugenaars, leiders en moordenaars?

Na een tijd waarin de homo ludens van Huizinga zich bevrijdde en altoos ontspoorde, is het tijd voor de resurrectie van de homo lucidus. De lichtere oftewel verlichte mens, die niet al die ballast van een veel te licht ontvlambare Zero Sum-gorilla op zijn welhaast onbehaarde primatenschouders wenst te torsen.

Tip: geef die Nobelprijs aan het Koreaanse volk, indien het daadwerkelijk tot een akkoord komt. En niet aan Un of The Don. Dat zal deze bullebakken leren. Van wereldleiders verwachten we dat ze primes inter pares zijn, geen Godfathers die ons intimideren, chanteren, bruskeren en uiteindelijk ruïneren. Met macht komt verantwoordelijkheid. Met verantwoordelijkheid komt respect. Met respect komt dienstbaarheid. Met dienstbaarheid komt dankbaarheid. Met dankbaarheid geluk. Met een beetje geluk komt er liefde. En met liefde komt er rust: Pax. Voila! Precies: waar ons woord pauze van af is geleid. Stop met het creeeren van chaos. Take a break. Haal diep adem. Wees dankbaar. Want – zoals de oude professoren zeiden -: vrede is het alleen… in de pauze.

Noot: Wilt u weten hoe deze dappere maar ontslagen verslaggever heet? Kijk op BBC.Com en ontdek hoe hij helaas niet bestaat.

Serge van Duijnhoven (1970) is dichter en historicus. Frontman van de band Dichters dansen niet. Auteur van het Eerste Wereldoorlogboek Hadden we maar dezelfde taal gesproken (Rubinstein 2016).

Amerikanen lopen niet – over het nieuwe boek van Arjen van Veelen

Arjen van Veelen, Amerikanen lopen niet (Leven in het hart van de VS), (De Correspondent 2018) 18,- Euro

 

door Serge van Duijnhoven

 

Toen Donald Trump in 1974 op tv gevraagd werd wat zijn favoriete boek was dat hij had gelezen, antwoordde hij zonder te verpinken: Citizen Kane. Om vervolgens een zeer accurate beschrijving te geven van de film waarin Orson Welles als Kane ten gronde gaat als mogul vanwege zijn eigen tekortkomingen. Vol inlevingsvermogen zien we Trump aan de interviewer vertellen hoe eenzaam het is op de toppen van Mount Kane. Het vergt niet veel fantasie om in dit meesterlijke boek dat in werkelijkheid een film is, een voorafschaduwing te zien van het lot dat Godfather Trump wacht als zijn op loyaliteit en hufterigheid gefundeerde koninkrijk in puin zal vallen. We weten inmiddels dat America First in werkelijkheid America Alone betekent. Op de solitaire innerlijke ineenstorting van  de Zero Sum-mens Trump, is het nog even wachten.

Nu zijn alle politici van tijd tot tijd leugenaars, voor hun eigen of ons aller bestwil, maar Trump maakt het wel heel bont. De teller van het aantal aantoonbare leugens staat inclusief de Primaries al op ruim anderhalf duizend. De New York Times houdt de tel naarstig bij. De gelederen die Trump steunen weerkaatsen de bal, en beschuldigen op hun beurt al wie zich ergert aan of wijst op de generische leugenachtigheid van hun president, op het verspreiden van Fake News. De kritische pers is Luegenpresse. Waar kennen we dat van? Het Trump kamp heeft weldegelijk een agenda, en die luidt: de federale overheid zoveel mogelijk afbreken, oude deals verbreken, de wereld dicteren en anderen de troep laten opruimen. Trump doet, veel meer nog dan aan de superrijke aristocraat Kane, mij toch bovenal denken aan de hufterige protagonist John Self uit de meesterlijke roman Money van Martin Amis. Self´s levensmotto: “to drive is to show who owns the road!”, zou ook Trumps grafschrift kunnen zijn.

Er zullen nog veel interessante biografieën verschijnen over het geval Trump, en de wereld waarin hij fikkie wilde steken. Maar wie geinteresseerd is in de diepere historische gronden die The  home of the brave and the free, in een tot op het bot verdeelde natie van haatdragende misdeelden versus iets fatsoenlijker misdeelden hebben getransformeerd – met een godfather uit een zakelijk misdaadsyndicaat aan het hoofd van het land -, die leze Amerikanen lopen niet (Leven in het hart van de VS) van schrijver en graecus Arjen van Veelen. Dit werk, dat een bewerking is van stukken die Van Veelen tussen 2014 en 2016 vanuit Amerika schreef voor De Correspondent (tevens uitgever van dit boek), slaagt erin op microscopische wijze in te zoemen op datgene wat de Amerikaanse Droom en daarmee de Amerikaanse ziel, tot in het merg gecorrumpeerd heeft.

In Amerikanen lopen niet, beschrijft Arjen van Veelen op dezelfde meticuleuze wijze als hij deed in Aantekeningen over het verplaaten van obelisken (2017), de resultaten van een zoektocht. In zijn vorige boek betrof het een zoektocht naar de ziel van zijn overleden vriend Tomas zowel als die van Alexander de Grote. In dit boek voert de zoektocht naar het hart van de VS. Heartland USA. Van Veelen wordt bijna als een parachutist in het oog van de orkaan gedropt, als hij samen met zijn vrouw de microbiologe en NRC-columniste Rosanne Hertzberger, in de zomer van 2015 naar St Louis Missouri verhuist. Rosanne heeft een contract op zak om onderzoek te mogen doen in het laboratorium van een prestigieuze universiteit, naar de melkzuurbacterie. De twee hebben een houten huis met een tuin gehuurd, in een voorstad die luistert naar de mooie naam Vinita Terrace, maar die “aan de verkeerde kant” van de stad blijkt te liggen. In het noorden, waar de populatie in de loop van de vorige eeuw steeds zwarter is geworden.

Terwijl zijn vrouw in het lab bacterieën onder het oculair van haar microscopen legt, probeert Arjen thuis wat te werken aan een roman die maar niet af komt. Arjen lummelt wat af, in tuin en wijk, maar merkt al snel dat het niet gebruikelijk is in Amerika om lopend op pad te gaan. Amerikanen lopen alleen als ze hun auto net geparkeerd hebben, zo is de wijsheid. Als je loopt ben je ofwel knettergek, ofwel straatarm. Of beide. Wie loopt is potentiele prooi en jager. Je wordt beroofd, vermoord, of je bent er zelf op uit anderen de dood in te jagen. Arjen laat zich echter niet van zijn stuk brengen. Hij blijft lopen, fietsen, kanoeen, en daalt steeds dieper af in de krochten en cellen van het rottende en tot in de kern gecorrumpeerde organisme van de stad waarin hij terecht is gekomen. En die na de Louisiane Purchase in 1804 bekend is komen te staan als De Poort naar het Westen.

De echte “drop” in het strijdgewoel, kwam al na een maand, toen er rellen uitbraken in de voorstad Ferguson nadat de politie een ongewapende zwarte man (Michael Brown) op straat had doodgeschoten. Een voetganger, die met kogels doorzeefd werd terwijl hij zijn handen in de lucht zou hebben gestoken. Lopen op straat (trottoirs zijn er vaak niet) is vooral voor zwarten, levensgevaarlijk. De kans is wat groot dat ze aangehouden worden. En als zwarte ben je niet alleen meteen verdachte, maar eigenlijk ook al schuldig. Schuldig dat je zwart bent. Van Veelen wordt met zijn spaarzame haren voor de camera van Nieuwsuur gesleurd, op dat moment nog als Amerika Ondeskundige. Hij verslaat de rellen vanaf de rand van de vulkaan, die gedurende enkele nachten steeds weer tot eruptie komt. Maar, en dit siert deze Correspondent nu, hij wil meer. Hij wil, vanuit wat hij “zijn blokhut in de wildernis” noemt, begrijpen hoe het ook in een tijd van een zwarte president, tot zulke rassenrellen kan komen. Hij wil niet alleen maar het vuur van het moment beschrijven.

                Gedurende dit zorgvuldig gecomponeerde boek, loopt en reist de schrijver zich als bedachtzame speurneus (een kruising tussen Cees Nooteboom en Bas Heijne) de diepten in van de nog altijd rigooreus gesegregeerde ruimte om hem heen. Die hij op overtuigende wijze tot pars pro toto van het Trump steunende midwesten weet te maken. Een symbool bij uitstek.

                Van Veelen is op zijn best als hij zijn innerlijke radar aanzet, en op zoek gaat naar plaatsen op de kaart die het hart van zijn verbeelding sneller doen slaan. Metropolis, Cairo, Plato, Amsterdam Kansas, Noel Arkansas: al die plaatsen met mythische namen worden bezocht en onderzocht. En ook de Avenues, Boulevards en Routes (Route 66 die bij de schrijver om de hoek loopt) van St Louis worden stapsgewijze verkend. Superieur is het gedeelte over de zilverspiegelende Arch, de Gateway of the West, die gebouwd is op een wijk waar zwarten woonden en die het uitzicht van de blanke opperklasse verstierde. Historie, bespiegeling, memorie, analyse: Van Veelen weet het op majeure wijze tot een kraakhelder, alarmerend portret te reduceren van een genetisch gemankeerde stamcel. Laag na laag weet Van Veelen de werkelijkheid om hem heen af te pellen, tot het onsmakelijke zicht resteert op een etterende wond.

                Stapsgewijze komt Van Veelen erachter dat niet alleen St Louis, maar de gehele US of A als de gedroomde natie waar iedereen die het maar wil het kan maken, gegrondvest is op een fundamentele leugen. Founding Father Thomas Jefferson schreef in de Onafhankelijkheidsverklaring uit 1776 de illustere woorden, als kind van de Verlichting: ‘All men are created equal’ en iedereen heeft van nature recht op ‘the pursuit of happiness’.

                Van Veelen wijst ons minzaampjes op het feit dat Jefferson zelf honderden slaven gevangen hield op zijn plantage (met een woonhuis dat hij zelf had ontworpen, dat dan weer wel), dat hij zwarten  inferieur achtte aan mensen van het beschaafde witte ras, en Indianen omschreef als wilden die dienden te worden uitgeroeid om de vooruitgang en de westzucht van het Manifest Destiny niet in de weg te zitten. Officieel werd slavernij afgeschaft na het einde van de Civil War, maar nog in 1912 stemde de gemeenteraad van St Louis voor het invoeren van een drastische segretatie tussen de blanke populus en het zwarte plebs. Kapitaal heeft de neiging te accumuleren. Armoede en miserie evenzeer. Dat is de tweespalt die dwars door Amerika loopt, en die de eertijdse droom van die  magnifieke Amerikaanse leegte heeft gevuld met zoveel haat, ongelijkheid, angst en wapens.  De Verenigde Staten zijn, net als de heuvels rond het knooppunt tussen  Missouri en Mississippi, gefundeerd op (rassen)ongelijkheid, genocide (van de “aboriginals”) en bedrog (de leugens uit de Onafhankelijkheidsverklaring).

                Van Jefferson naar Donald Trump is een hele stap, en het is ongetwijfeld geen vooruitgang. Maar in dit boek weet de schrijver het directe verband tussen die twee, en de erbarmelijke staat waarin het hart van de VS momenteel verkeert, al wandelend en peddelend, overtuigend bloot te leggen. Een geweldige prestatie. Eigenlijk is Arjen van Veelen gedurende de jaren dat zijn vrouw onderzoek deed naar de melkzuurbacterie, net zo goed een moleculair bioloog gebleken. Dit is het beste boek over Amerika, sinds De leegte van Amerika (Prometheus 1995) van Rob Kroes. 

Amerikanen lopen niet – Arjen van Veelen (boek)

€18.00

Amerikanen lopen niet
Goodreads rating: 4.67 (6 ratings)

Geen land ter wereld dat zoveel in het nieuws is als Amerika. We volgen de politiek en de media daar op de voet, en kennen Hollywood en New York uit de vele films.

Maar als Arjen van Veelen naar de vergeten stad St. Louis verhuist, schrikt hij: dit is een steenrijk derdewereldland.

Om het Amerika van nu te begrijpen, moet je in St. Louis zijn. Nergens is de kloof tussen arm en rijk, zwart en wit, stad en platteland zo groot als daar.

In dit boek toont de meesterobservator Amerika zoals je dat zelden ziet – en brengt het verrassend dichtbij.